مرور زمان در دعاوی کیفری
مرور زمان در دو دسته کیفری و حقوقی تقسیم بندی می شود. ما در این مقاله قصد داریم شما را با مرور زمان در دعاوی کیفری آشنا کنیم. مرور زمان در مسائل کیفری به معنای طی شدن مدت زمانی می باشد که دیگر بعد از آن امکان ثبت شکایت، تعقیب متهم، صادر کردن حکم و اجرای آن وجود ندارد. طبق همین تعریف، مرور زمان در دعاوی کیفری به سه دسته، مرور زمان تعقیب، شکایت و مجازات، تقسیم می گردد. ما در ادامه نسبت به هر یک از آنها توضیحات مختصری را بیان می کنیم. نکته ای که باید مدنظر داشته باشید این است که مرور زمان در مورد جرایم تعزیری قابل اجرا می باشد. اما مرور زمان در مورد حد و قصاص قابیت اعمال ندارد.
انواع مرور زمان تعقیب
مرور زمان شکایت در رابطه با جرایم قابل گذشت وجود دارد، یعنی بعد از گذشت شاکی، مرور زمان موقوف می شود. مرور زمان تعقیب مربوط به زمانی می باشد که بعد از طی شدن مدت زمان های مشخص قانونی در جرایم قابل گذشت، تعقیب ممکن نباشد. در قانون ما، نسبت به مرور زمان تعقیب، مواعد متعددی بیان می شود، که آنها را مطرح می کنیم. باید بگوییم که در دعاوی کیفری، مرور زمان طبق نوع جرم متفاوت می باشد.
مرور زمان در جراریم تعزیری
به اینصورت که در جرایم تعزیری درجه یک تا سه، مدت مرور زمان با گذشت پانزده سال، در جرایم تعزیری درجه چهار، با طی شدن ده سال، و در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و شش هم به ترتیب با طی مواعد پنج و هفت سال امکان تعقیب وجود ندارد و در نهایت در مورد جرایم تعزیری درجه هشت، مدت مشخص شده برای مرور زمان سه سال می باشد. هنگامی که شخص متضرر از وقوع جرم، تا مدت یکسال بعد از اطلاع از جرم، شکایتی را ثبت نکند، به این طریق حق شکایت را از خود سلب کرده است. مگر اینکه در حالتی باشد که در سلطه متهم بوده و یا به دلالیلی امکان ثبت شکایت از اراده وی خارج بوده، و در نهایت نتوانسته که شکایت خود را ثبت کند، در این حالت دادگاه مهلت ذکر شده را، از تاریخ رفع آن دلیل محاسبه می کند.
اگر شخص متضرر از جرم، قبل از اتمام مهلت مشخص شده فوت کند و هیچ دلیلی هم مبنی بر صرف نظر وی از شکایت موجود نداشته باشد، از تاریخ فوت تا شش ماه بعد از آن، برای وراث او حق شکایت وجود دارد. در مورد قرار اناطه نیز بگوییم که مرور زمان از هنگام قطعیت یافتن رای مرجعی می باشد که رسیدگی کیفری بر اساس آن آغاز می گردد.
بیشتر بخوانید : وکیل کیفری در مشهد
تاریخ آغاز مرور زمان حکم
مرور زمان در دعاوی کیفری، مسئله ای می باشد که بر طبق قانون معین می شود، و اعمال سلیقه در آن وجود ندارد. اگر از اولین اقدام تعقیبی تا پایان مدت لازم برای مرور زمان، هیچ حکمی صادر نگردد، جرم مذکور شامل مرور زمان می شود. قانون، مدت زمانی را به این منظور در قانون تعیین کرده است که شرح آن را بیان می کنیم.
در جرایم تعزیری درجه یک، دو و سه با پایان مدت بیست سال، در مورد جرایم تعزیری درجه چهار با اتمام مدت پانزده سال، در مورد جرایم تعزیری درجه پنج با اتمام مدت ده سال، در جرایم درجه شش با اتمام مدت زمان هفت سال و در نهایت در مورد جرایم درجه هفت و هشت با پایان یافتن مدت پنج سال، صدور حکم شامل مرور زمان می گردد.ذکر این نکته نیز لازم است، چنانچه اجرای حکم منوط به از بین رفتن یک مانع و یا اتمام مدت زمان خاصی می باشد، آغاز محاسبه مرور زمان، از هنگام رفع شدن مانع و یا گذشت مدت ذکر شده می باشد.
عدم مرور زمان در دعاوی کیفری خاص
در مقابل اجرای مرور زمان در برخی از جرایم، باید بگوییم که در برخی دعاوی کیفری خاصی هم مرور زمان اعمال نمی گردد. جرایم اینچنینی حتی بعد از سپری شدن چندین سال متوالی نیز، چشم پوشی صورت نمی گیرد. در آنها بحث اجرای مرور زمان، فاقد جایگاه قانونی می باشد. جرایمی علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، جرایم مربوط به مواد مخدر و جرایم اقتصادی نظیر کلاهبرداری شامل مرور زمان نخواهند بود. در تبصره ماده ۳۶ قانون مجازات اسلامی، جرایم و میزان مبلغ های مختلفی معین می شود که بر این اساس مرور زمان صورت نمی گیرد.
مرور زمان در مورد جرایم حدی
از آنجا که قانونگذار در جرایم تعزیری مختار است که اعمال مجازات نماید و یا اینکه از اجرای آن صرف نظر کند، مرور زمان در آن دارای مصداق می باشد، اما این مسئله در مورد جرایم حدی همچون قصاص و دیه وجود ندارد، و قانونگذار در خصوص آن فاقد اختیار است.در مورد مواعد مرور زمان این مطلب را هم بدانید که، چنانچه نسبت به شخصی چندین حکم قطعی صادر شود و اجرای یکی از محکومیت ها شروع شود، مرور زمان در مورد دیگر محکومیت ها قطع می شود. اگر با حالتی مواجه باشیم که اجرای مجازات به تعلیق درآمده و بعد از مدتی، تعلیق از بین برود و یا اینکه شخص به حالت مشروط آزاد گردد و بعد از مدتی آزادی او لغو شود، تاریخ شروع و محاسبه مرور زمان مساوی با تاریخ آزادی شخص می باشد.
مرور زمان نسبت به شریک جرم
اتمام مرور زمان در دعاوی کیفری به صورت مطلق قرار دارد و نسبت به تمام معاونین و یا شرکای جرم یکسان می باشد. در این مورد بگوییم که آغاز اجرای حکم بعضی از معاونین ارتکاب جرم، قاطع مرور زمان است. در صورت توقف در تعقیب و یا صدور حکم دادگاه و اجرای مجازات، هیچ مانعی برای مدعی خصوصی وجود ندارد تا ضرر و زیان و حقوق خود را در دادگاه صالح، رسیدگی کند. بنابر اینکه مرور زمان در مورد جنبه عمومی جرم است، جنبه خصوصی آن همچنان مطابق با قوانین قابل پیگیری می باشد.
کلام نهایی
در آخر باید بگوییم،که مرور زمان در دعاوی کیفری اعمال می گردد. به معنای گذشت مدت زمانی است که بعد از آن امکان ثبت شکایت، تعقیب متهم، صادر کردن حکم و اجرای آن از بین می رود. مروز زمان در مبحث چهارم از قانون مجازات اسلامی در دعاوی کیفری مورد اشاره قرار گرفته است و در هشت ماده تشریح شده است.
